‘જીવન સરિતાને તીરે..‘ ‘ગુજરાતમિત્રના સૌજન્યથી સાભાર’ –દિનેશ પાંચાલ Mo: 94281 60508
મહાન સંશોધકોના અદભૂત સંશોધનો
આવતી કાલે મહાવીર જયંતી છે. મહાવીર તેમના યુગમાં જ નહીં આજે પણ પ્રભુ તરીકે પૂજાય છે. દોસ્તો, માનવીના પાલનહાર તરીકે ભગવાન પછી કોઈ હોય તો તે ઈન્સાન છે. ઈશ્વરે માણસને બળ, બુદ્ધિ અને સમૃદ્ધિ આપી, પણ દુનિયાના વિકાસ માટે એ ત્રણ બાબતો પૂરતી નહોતી. કુદરતે આપેલી ઘણી શક્તિના સહિયારા વિનિયોગથી માણસે પૃથ્વી પર સુખનું સ્વર્ગ ઊભું કર્યું છે. આજે આપણે થોડા એવા વિજ્ઞાનીઓની વાત કરીએ જેઓ ધરતી પર સાચુકલા સ્વર્ગની સ્થાપના કરીને ઉપ રના (કહેવાતા) સ્વર્ગમાં સીધાવી ગયા છે. માણસને થતાં રોગોની તપાસ માટે એણે થર્મોમિટરથી માંડી સ્થેટેસ્કોપ અને એક્સ–રે થી માંડી એમ.આર.આઈ. સુધીના સંશોધનો કર્યાં છે. (અમારે એક વાર આઈ.સી.યુ.માં એડમિટ થવું પડેલું ત્યારે પહેલી વાર એમ.આર.આઈ. મશીન જોવા મળ્યું હતું) અત્યંત વિશાળ કદના એ મશીનમાં ઈલેક્ટ્રોમેગ્નેટનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. એની શોધ રેમન્ડ વહાન ડેમેડિયન નામના વિજ્ઞાનીએ કરી હતી. રેમન્ડનો જન્મ ૧૯૬૩માં ન્યૂ યોર્કમાં થયો હતો. તેણે આઈન્સ્ટાઈન કોલેજમાંથી એમ.ડી.ની ડિગ્રી મેળવી હતી. એણે એક શોધ દ્વારા જાહેર કર્યું હતું કે માનવદેહમાં પોટેશિયમ અને સોડિયમ હોવાથી તે મેગ્નેટિક ફિલ્ડમાં પ્રતિક્રિયા આપે છે. અને એ સિદ્ધાંતને આધારે એણે શરીરમાં રહેલા અવયવોની તસવીરો લેવાની પધ્ધતિ શોધી હતી. એણે દાવો કર્યો હતો કે, ‘મારા એ મશીનથી કેન્સરની ગાંઠ ઓળખી શકાય છે!’ એવા દાવા સાથે ૧૯૭૭માં તેણે એ મશીનથી કેન્સરનું નિદાન કરવામાં મોટી સફળતા મેળવી હતી. ત્યારબાદ તેણે એમ.આર.આઈ. મશીન બનાવવાની કંપની પણ સ્થાપી હતી. એ શોધને માટે તેને અમેરિકાનો સર્વોચ્ચ (નેશનલ મેડલ ઓફ ટેક્નોલોજીનો) એવોર્ડ એનાયત થયો હતો. (૨૦૦૩માં તેનું નામ નોબેલ ઈનામ માટે ખૂબ ચર્ચાયું હતું) દોસ્તો, આપણે રામ રહિમને જેટલા યાદ કરીએ છીએ તેટલા એ રેમન્ડ વહાનને નથી કરતાં, પણ એની શોધથી દુનિયાને સુખનું એક સરનામુ મળ્યું છે.
લેસર ટેક્નોલોજી શબ્દ હવે વારંવાર સાંભળવા મળે છે. આજે એ ટેક્નોલોજી વિશ્વભરમાં છવાઈ ગઈ છે. લેસર કિરણોનો ઉપયોગ મેડિકલ ક્ષેત્રમાં પણ થાય છે. આપણે જાણીએ છીએ કે લેસરનો મૂળ સિદ્ધાંત આલ્બર્ટ આઈન્સ્ટાઈને શોધ્યો હતો. પણ એમાં વધુ ઊંડા જઈને ચાર્લ્સ એચ. ટોનિસે એ કિરણોનો શેરડો પેદા કરવાની રીત શોધી હતી. તેણે સાબિત કર્યું હતું કે પદાર્થના અણુ ઉપર પ્રચંડ ઉર્જાનો મારો ચલાવવાથી લેસરના અનેક શક્તિશાળી શેરડા પેદા થાય છે. ૧૯૬૪માં એને ફિઝીક્સનું નોબેલ પારિતોષિક મળ્યું હતું. તેના પિતા વકીલ હતા અને દીકરાને વકીલાતના ધંધામાં નાખવા માગતા હતા, પણ ટોનિસને તેમાં કોઈ રસ નહોતો. ટોનિસે ૧૯૩૯માં ડ્યુક યુનિવર્સિટીમાંથી પી.એચ.ડી.ની ડિગ્રી મેળવી હતી. બીજા વિશ્વયુદ્ધમાં તેણે ‘બેલે’ લેબોરેટરીમાં સેવા પણ આપી હતી. ટોનિસે ૧૯૫૦માં કોલંબિયા યુનિવર્સિટીમાં પ્રોફેસર તરીકે કારકિર્દી શરુ કરેલી. તેણે ‘મેસર’ (અર્થાત્ માઈક્રોવેવ એમ્પ્લિકેશન સ્ટિમ્યુલેટેડ એમિનેશન ઓફ રેડિયેશન)ની થીયરી શોધી હતી. એ પધ્ધતિથી તેણે સૌથી શક્તિશાળી લેસર કિરણો પેદા કર્યા હતા. તેના અનેક કીમતી સંશોધનોને ધ્યાનમાં રાખીને તેને અમેરિકાના સંરક્ષણ વિભાગમાં સંશોધન કેન્દ્રમાં પ્રમુખ તરીકે લેવામાં આવ્યો હતો. તેને વિશ્વભરમાંથી ૩૦ જેટલા એવોર્ડ અને સન્માનો મળ્યા હતાં. આજે પણ તેની ગણના પ્રાયોગિક ફિઝીક્સના માંધાંતામાં થાય છે. ૧૯૬૪માં તેને એલેક્ઝાન્ડર પ્રોખોટીવ સાથે (ભાગીદારીમાં) નોબેલ પ્રાઈઝ પણ મળ્યું હતું. હમણાં ચારેક વર્ષ પર જ (૨૭–૦૧–૧૯૧૫)ના દિને તેનું અવસાન થયું હતું પણ તેનું લેસર સંશોધન દુનિયાભરમાં અમર બની ગયું છે.
દોસ્તો, ફરી ફરી કહેવાનું પ્રાપ્ત થાય છે કે આપણે ત્યાં દેવી દેવતાઓ પાક્યા, વિદેશોમાં વિજ્ઞાનીઓ પાક્યા. તેમાં ય કોમ્પ્યૂટર અને નેટવર્કની શોધ કરનાર પૌલ બારાનેએ તો દુનિયાની સિકલ બદલી નાખી છે. પૌલનો જન્મ ૧૯૨૬ના એપ્રિલની ૨૯મી તારીખે થયો હતો. એ કીમિયાગરે કોમ્પ્યૂટર અને નેટ વર્ક દ્વારા દુનિયામાં ઈન્ફોર્મેશન અને ટેક્નોલોજીની ધજા ફરકાવી છે. પૌલને પ્રારંભથી જ કોમ્પ્યૂટરમા રસ હતો. ૧૯૪૯માં ડ્રેકસેલ ઈન્સ્ટિટ્યૂટમાં ઉચ્ચ અભ્યાસ કરીને તે કોમ્પ્યૂટર એન્જીનિયર બન્યો હતો. શરુઆતમાં તેણે એક નાની કોમ્પ્યૂટર કંપનીમાં કામ કર્યું હતું, ત્યારબાદ વિમાન બનાવતી એક કંપનીમાં રડાર સિસ્ટમમાં કામગીરી બજાવી હતી. ૧૯૬૯માં અમેરિકામાં કોમ્પ્યુટરોને એક સાથે જોડવાના પ્રયાસો થઈ રહ્યા હતા ત્યારે પૌલે પોકેટ સ્વિવિંગની શોધ કરી હતી. એ શોધનો મોટો ફાયદો એ હતો કે એ અણુ હુમલામાં પણ સુરક્ષિત રહી શકે એવી હતી. ૧૯૮૫માં તેણે મેટ્રીકોમ નામની પ્રથમ વાયરલેસ ઈન્ટરનેટ કંપની સ્થાપી હતી. આ અદભૂત યોગદાન બદલ તેને માર્કોની પ્રાઈઝ, ગ્રેહામ બેલ મેડલ અને અમેરિકાનો નેશનલ મેડલ જેવા પ્રતિષ્ડાવાન સન્માનો મળ્યા હતાં. દોસ્તો, એ પૌલ બારાનનો કર્તવ્ય ધર્મ કદાચ પૂર્ણ થયો હશે તેથી ૨૬–૦૩–૨૦૧૧ના રોજ તેણે આ દુનિયામાંથી વિદાઈ લીધી હતી પણ એનું ઈન્ટરનેટ યુગો યુગો સુધી અમર રહેશે.
ધૂપછાંવ
ક્લોરોફોર્મના શોધક જેમ્સ યંગ સિમ્પ્સને પોતાના પર જ તે પ્રયોગ કરેલો જેથી તે બાર કલાક સુધી બેભાન રહ્યો હતો.
